Magazyn ADR - składowanie towarów niebezpiecznych

Czym są towary ADR?

Sam skrót ADR pochodzi od Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego materiałów niebezpiecznych (the European Agreement concerning the International Carriage of Dangerous Goods by Road). Umowa ta precyzuje zasady i warunki przewozu tego typu ładunków.
Skrótem ADR określamy materiały i przedmioty, które przy niewłaściwej obsłudze lub nieprawidłowym składowaniu mogą doprowadzić do zapłonu lub wybuchu powodując zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi, a także wyrządzić szkody materialne.

Według „Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów” materiały niebezpieczne pożarowo to:

• gazy palne,
  
• ciecze palne o temperaturze zapłonu poniżej 55C,
  
• materiały zapalające się samorzutnie na powietrzu,
  
• materiały wybuchowe i wyroby pirotechniczne,
  
• materiały ulegające samorzutnemu rozkładowi lub polimeryzacji,
  
• inne materiały niż wymienione powyżej, jeśli sposób ich składowania, przetwarzania lub innego wykorzystania może spowodować powstanie pożaru.
  

W polskim piśmiennictwie odnaleźć można m.in. takie definicje materiałów niebezpiecznych:

• „Towary niebezpieczne to materiały i przedmioty, które ze względu na stwarzane przez nie zagrożenia dla ludzi i środowiska, mogą być przewożone jedynie w określonych warunkach” - K. Grzegorczyk, R. Buchcar, Towary niebezpieczne. Transport w praktyce, Błonie: ADeR 2009
  
• „Charakteryzują się one właściwościami, które w sposób nagły mogą doprowadzić do nagłego i niebezpiecznego zdarzenia. Najczęściej myśli się o pożarze, poważnym zatruciu ludzi lub środowiska, zniszczeniu mienia czy śmierci ludzi” M. Różycki, Towary niebezpieczne w praktyce. Bezpieczne operacje transportowe towarów niebezpiecznych, Mikołów 2011
  

Klasyfikacja towarów niebezpiecznych

Podstawową klasyfikację materiałów niebezpiecznych wprowadza załącznik do Umowy ADR. Każda z pozycji wyszczególniona w załączniku posiada czterocyfrowy numer UN. Dodatkowo, każdy z towarów niebezpiecznych przyporządkowany jest do jednej z klas zagrożenia:

• Klasa 1 Materiały i przedmioty wybuchowe.
  
• Klasa 2 Gazy.
  
• Klasa 3 Materiały ciekłe zapalne.
  
• Klasa 4.1 Materiały stałe zapalne, materiały samoreaktywne i materiały wybuchowe stałe odczulone.
  
• Klasa 4.2 Materiały samozapalne.
  
• Klasa 4.3 Materiały wytwarzające w zetknięciu z wodą gazy palne.
  
• Klasa 5.1 Materiały utleniające.
  
• Klasa 5.2 Nadtlenki organiczne.
  
• Klasa 6.1 Materiały trujące.
  
• Klasa 6.2 Materiały zakaźne.
• Klasa 7 Materiały promieniotwórcze.
  
• Klasa 8 Materiały żrące.
  
• Klasa 9 Różne materiały i przedmioty.

Dla materiałów niebezpiecznych tworzone są dodatkowo Karty Charakterystyki, które w szczegółowy sposób określają zasady transportu danego towaru oraz postępowanie w przypadku pożaru. Karty charakterystyki wraz z przyporządkowanymi numerami UN są podstawowymi informacjami pozwalającymi ocenić możliwość składowania danych towarów.

Polskie przepisy i akty prawne

Głównym polskim aktem prawnym określającym zasady konstrukcji i budowy obiektów magazynowych jest „Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie”. 

Rozporządzenie reguluje m.in. następujące kwestie:

• klasyfikacji budynku: obiekty magazynowe posiadają przyporządkowanie PM (jako obiekty produkcyjne i magazynowe),
  
• klasy odporności pożarowej budynku: od „A” do „E” w zależności od m.in. zastosowanych materiałów budowlanych,
  
• stref pożarowych: jako budynek albo jego część oddzielona od innych budynków lub innych części budynku elementami oddzielenia przeciwpożarowego, o których mowa w § 232 ust. 4, bądź też pasami wolnego terenu o szerokości nie mniejszej niż dopuszczalne odległości od innych budynków, określone w § 271 ust. 1–7.
  

Rozporządzenie określa szczegółowo jakie wymagania musi spełniać obiekt, aby osiągnąć określoną klasę odporności ogniowej. Tabela z par. 216 Rozporządzenia określa wymagania dotyczące zastosowanych materiałów budowlanych:

Natomiast par. 212 Rozporządzenia określa dopuszczalną gęstość obciążenia ogniowego:

Kolejne bardzo ważne wartości pokazuje par. 228 Rozporządzenia w którym znajdziemy maksymalne wielkości stref pożarowych:

Podane w tabeli wielkości stref pożarowych mogą zostać zwiększone poprzez zastosowanie:

• stałych samoczynnych urządzeń gaśniczych wodnych – o 100%,
  
• samoczynnych urządzeń oddymiających – o 50%.
  

Jednoczesne zastosowanie obu rozwiązań pozwala na zwiększenie strefy pożarowej o 150%. Dodatkowo zgodnie z par. 230 Rozporządzenia:

1. „W budynku jednokondygnacyjnym lub na ostatniej kondygnacji budynku wielokondygnacyjnego wielkości stref pożarowych PM, z wyjątkiem garaży, można powiększyć o 100%, jeżeli budynek nie zawiera pomieszczenia zagrożonego wybuchem i jest wykonany z elementów nierozprzestrzeniających ognia oraz zastosowano samoczynne urządzenia oddymiające.”
   
2. W budynku jednokondygnacyjnym wielkości stref pożarowych PM, z wyjątkiem garażu, nie ogranicza się, pod warunkiem zastosowania stałych samoczynnych urządzeń gaśniczych wodnych i samoczynnych urządzeń oddymiających.
   

Gęstość obciążenia ogniowego

W przypadku składowaniu towarów w magazynie kluczowa jest weryfikacja gęstości obciążenia ogniowego z perspektywy ilość towarów i wyposażenia składowanych i przechowywanych w magazynie. Gęstość obciążenia ogniowego określamy w megadżulach na metr kwadratowy.
Aby określić gęstość obciążenia ogniowego składowanych towarów musimy przeprowadzić stosowne obliczenia na podstawie poniższego wzoru:

W którym:

• n - liczba rodzajów materiałów palnych znajdujących się w pomieszczeniu, strefie pożarowej lub składowisku,
• G₁- masa poszczególnych materiałów w kilogramach,
• F - powierzchnia rzutu poziomego pomieszczenia, strefy pożarowej lub składowiska w metrach kwadratowych,
• Q - ciepło spalania poszczególnych materiałów w megadżulach na kilogram

Ciepło spalania poszczególnych materiałów określa Załącznik A do polskiej normy PN-B-02852.

Systemy tryskaczowe – normy

Teoretycznie, jeżeli zastosujemy system tryskaczowy i klapy oddymiające to nie musimy ograniczać stref pożarowych i przy realizacji obiektu zgodnie z wymogami dla gęstości obciążenia ogniowego powyżej 4000 MJ/mkw. powinniśmy móc składować na obiekcie dowolne ilości towarów.

Niestety, w przypadku składowania towarów w budynkach wyposażonych w systemy tryskaczowe musimy dodatkowo brać pod uwagę ograniczenia przewidziane w  normach użytych przy ich projektowaniu. Najpopularniejsze normy stosowane w Polsce przy projektowaniu systemów tryskaczowych to:

• Polska norma PN-EN 12845 Stałe urządzenia gaśnicze. Automatyczne urządzenia tryskaczowe. Projektowanie, instalowanie i konserwacja. 
  
• Wytyczne niemieckich ubezpieczycieli VdS CEA4001 Sprinkler Systems, Planning and Installation. 
  
• Amerykański standard NFPA 13 STANDARD FOR THE INSTALLATION OF SPRINKLER SYSTEMS oraz NFPA 20 STANDARD FOR THE INSTALLATION OF STATIONARY PUMPS FOR FIRE PROTECTION. 
  
• Wytyczne amerykańskich ubezpieczycieli FM Global.
  

Upraszczając – polskie przepisy definiują jaka ilość towarów może być składowana w obiekcie magazynowym, a powyższe normy określają sposób i ilość składowanego towaru (a także ewentualne wymagane adaptacje). W przypadku składowania towarów ADR w magazynie, w zależności od normy może być konieczne np.:

• zastosowanie innego środka gaśniczego niż woda (np. piana),
  
• montaż tryskaczy między regałowych.
  

Zakład o zwiększonym lub dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej

W przypadku składowaniu w magazynie towarów niebezpiecznych musimy jeszcze zweryfikować, czy ich ilość nie kwalifikuje obiektu jako tzw. „zakładu o zwiększonym lub dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej”.
W „Rozporządzeniu Ministra Rozwoju z dnia 29 stycznia 2016 r. w sprawie rodzajów i ilości znajdujących się w zakładzie substancji niebezpiecznych, decydujących o zaliczeniu zakładu do zakładu o zwiększonym lub dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej” znajdziemy zestawienie określające ilości towarów decydujące o kwalifikacji obiektu do poszczególnych kategorii.
Jeżeli ilości składowanego towaru kwalifikują nasz obiekt do jednej z grup, wymagane jest wprowadzenie odpowiednich procedur wewnętrznych oraz przejście odpowiedniej ścieżki administracyjnej włącznie ze zgłoszeniem do właściwego organu Państwowej Straży Pożarnej.

Jak pomagamy?

Nasi doradcy na co dzień spotykają się z różnorodnymi zapytaniami. Mamy doskonałą wiedzę na temat lokalizacji poszczególnych obiektów magazynowych i ich możliwości (także w zakresie zastosowanych rozwiązań ułatwiających składowanie towarów ADR).

Dzięki przeprowadzonym procesom posiadamy odpowiednie doświadczenie i wiedzę na temat możliwych optymalizacji zastosowanych środków bezpieczeństwa, co finalnie przekłada się na niższy koszt najmu magazynów. Jeżeli potrzebują Państwo składować towary ADR zapraszamy do kontaktu – pomożemy znaleźć odpowiednie rozwiązanie przy zachowaniu optymalnych kosztów.

Podstawy prawne

• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (wraz z późniejszymi zmianami)
• Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 22 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w przestrzeniach zagrożonych wybuchem – Dz. U. Nr 263, poz. 2203.
• Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej.
• Rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie
• Rozporządzenie Ministra Rozwoju z dnia 29 stycznia 2016 r. w sprawie rodzajów i ilości znajdujących się w zakładzie substancji niebezpiecznych, decydujących o zaliczeniu zakładu do zakładu o zwiększonym lub dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej