Uroczyste otwarcie zakładu 4R w Grabcach Józefpolskich

23 października w miejscowości Grabce Józefpolskie koło Mszczonowa odbyło się uroczyste otwarcie zakładu 4R (Recovery, Recycling, Reclamation, Reuse), w którym wykorzystywana jest unikalna technologia rozdziału mieszanin czynników chłodniczych. Zakład otrzymał imię śp. prof. Janusza Kozakiewicza – światowej klasy autorytetu, który przez wiele lat kariery zawodowej wnosił nieoceniony wkład w rozwój nauki i ochrony środowiska, w szczególności w zakresie ochrony warstwy ozonowej i klimatu.

– Obecnie ilość czynników chłodniczych na rynku jest ograniczana kontyngentami, a dzięki zakładowi regeneracji i rozdziału zwiększy się ich dostępność dla polskich przedsiębiorców – tłumaczy Krzysztof Grzegorczyk, prezes zarządu PROZON Fundacji Ochrony Klimatu.

– Przez prawie 30 lat działalności Fundacji odzyskano i zagospodarowano w sieci 3R (Recovery, Recycling, Reclamation) ponad 2 tysiące ton czynników chłodniczych. Bez sieci 3R oraz nowo powstałego zakładu 4R zużyte czynniki chłodnicze trafiałyby do atmosfery, niszcząc warstwę ozonową i przyczyniając się do efektu cieplarnianego lub – w najlepszym wypadku – byłyby przekazywane do utylizacji. Rocznie, w wyniku odzysku i regeneracji czynników chłodniczych w naszej sieci 3R, zmniejsza się emisja gazów cieplarnianych o ekwiwalencie 300 tys. ton CO₂. Dodatkowo, dzięki rozdziałowi w nowej instalacji do separacji czynników chłodniczych, wartość ta zwiększa się o kolejne 74 tys. ton, co odpowiada pochłanianiu CO₂ przez 83 tysiące hektarów lasów – obszar zbliżony do powierzchni Warszawy i Krakowa – podkreśla Krzysztof Grzegorczyk.

PROZON – trzy dekady działań dla klimatu

PROZON Fundacja Ochrony Klimatu od początku swojego istnienia wspiera branżę chłodnictwa w prowadzeniu działalności z poszanowaniem środowiska poprzez wprowadzenie rozwiązań opartych na odzysku, regeneracji i ponownym wprowadzaniu na rynek czynników chłodniczych wykorzystywanych w urządzeniach chłodniczych i klimatyzacyjnych.

Fundacja zainicjowała szereg nowoczesnych rozwiązań, które przyczyniają się do ograniczenia emisji gazów stosowanych w chłodnictwie, klimatyzacji i pompach ciepła. Jednym z pierwszych działań było utworzenie krajowej sieci odzysku i regeneracji czynników chłodniczych (sieć 3R), mającej na celu ochronę warstwy ozonowej oraz realizację przez Polskę zobowiązań wynikających z Protokołu Montrealskiego. Dzięki tej sieci odzyskane substancje zubażające warstwę ozonową trafiały do centrum regeneracji i po przetworzeniu były ponownie wprowadzane na rynek.

Innowacyjny projekt Refrigerants Life Cycle

Wraz z rozwojem branży chłodniczej na rynku pojawiły się wieloskładnikowe mieszaniny czynników chłodniczych, co stworzyło potrzebę budowy instalacji do ich separacji. Tak narodził się projekt Refrigerants Life Cycle, który uzyskał wsparcie Unii Europejskiej. Rezultatem projektu było powstanie kolumny do rektyfikacji mieszanin czynników chłodniczych oraz unikalnej w skali światowej instalacji wykorzystującej do rozdziału metodę adsorpcji.

Projekt został zrealizowany przez konsorcjum trzech podmiotów: Fundację PROZON – zarządzającą całością przedsięwzięcia, polską firmę Chemat, która opracowała i dostarczyła rozwiązania technologiczne, oraz czeskiego partnera Ekotez, organizującego sieć odzysku czynników w Czechach i na Słowacji.

Innowacja, która daje drugie życie czynnikom chłodniczym

W kwietniu 2022 r. na terenie gminy Mszczonów rozpoczęto budowę hali produkcyjnej, instalacji rozdziału oraz budynku biurowego, w którym obecnie mieszczą się także nowoczesne sale szkoleniowe i laboratorium. Najważniejszym elementem instalacji do rektyfikacji jest kolumna, w której – dzięki różnym temperaturom wrzenia składników – następuje rozdział czynników chłodniczych. W przypadku gazów o podobnej temperaturze wrzenia proces ten zachodzi w wyniku różnicy w wielkości cząsteczek w drugim etapie – adsorpcji na sitach molekularnych. Ta metoda została po raz pierwszy zastosowana w odniesieniu do czynników chłodniczych.

– Najtrudniejszym wyzwaniem było dostosowanie instalacji do wymagającego medium, jakim są czynniki chłodnicze. Dobór odpowiednich pomp, uszczelnień, optymalizacja parametrów procesowych oraz wiele innych działań, które wymagały dużej determinacji i zaangażowania, doprowadziły nas do uruchomienia instalacji. Ostatecznie osiągnęliśmy zamierzony efekt, a uzyskane wyniki potwierdziły trafność naszych rozwiązań. Dzięki temu pozbywamy się domieszek czynników i uzyskujemy komponenty do tworzenia nowych mieszanin, które mogą być ponownie użyte. Zanim jednak trafią na rynek, muszą spełnić określone parametry jakości, potwierdzone odpowiednim certyfikatem – wyjaśnia Marta Olszewska, kierownik Działu Rektyfikacji i PSA oraz kierownik Laboratorium w PROZON.

– Przez ostatni rok nasz zespół dopracował technologię rozdziału, a dziś stoimy przed zadaniem maksymalnego wykorzystania zdolności produkcyjnych kolumny i adsorberów, byśmy mogli regenerować więcej, szybciej i lepiej. Ten projekt to nie jest nasze ostatnie słowo – realizujemy kolejne pomysły, które w realny sposób ograniczą zmiany klimatu i wpływ człowieka na środowisko – dodaje Krzysztof Grzegorczyk.

Od prawie 30 lat Fundacja PROZON daje drugie życie czynnikom chłodniczym. Dotychczas część mieszanin musiała być niszczona, natomiast dzięki inwestycji 4R blisko 100% czynników będzie mogło zostać zregenerowanych.

Międzynarodowa współpraca

Fundacja PROZON, współpracując z UNIDO (United Nations Industrial Development Organization) – wyspecjalizowaną agencją ONZ ds. rozwoju przemysłowego – dzieli się swoją wiedzą i doświadczeniem w zakresie budowy sieci odzysku i regeneracji czynników chłodniczych z krajami, które dopiero rozpoczynają transformację w tym obszarze. UNIDO aktywnie wspiera państwa we wdrażaniu postanowień Protokołu Montrealskiego dotyczącego substancji zubożających warstwę ozonową.

Dzięki współpracy z UNIDO działania Fundacji PROZON zyskały wymiar międzynarodowy. Polska sieć odzysku i regeneracji czynników chłodniczych stała się wzorem dla innych krajów, takich jak Turcja czy Egipt, których przedstawiciele odwiedzają zakład 4R, by czerpać z polskich doświadczeń. Wizyty studyjne w Grabcach Józefpolskich pozwalają im poznać praktyczne rozwiązania wdrożone przez PROZON, stanowiąc inspirację do tworzenia podobnych systemów w ich państwach, a tym samym – do skuteczniejszej ochrony klimatu na całym świecie.

O Fundacji PROZON

PROZON Fundacja Ochrony Klimatu od 1996 r. działa na rzecz ochrony warstwy ozonowej poprzez odzysk i regenerację substancji zubażających tę warstwę, a od 2010 r. koncentruje się na ograniczaniu zmian klimatycznych poprzez regenerację czynników chłodniczych o wysokim współczynniku globalnego ocieplania. Jako jedyna w Polsce prowadzi kompleksową regenerację fluorowanych gazów cieplarnianych w unikalnym w skali światowej zakładzie 4R pod Mszczonowem, promując ideę gospodarki o obiegu zamkniętym oraz nowoczesne, proekologiczne rozwiązania.